فتح الله شفیعی

دانه های سنگی عموما به دو گروه ریز و درشت تقسیم می شوند . دانـه هـای ریز از ماسه طبیعی یا کارخانه ای که اندازه ی ذرات آنها تا یک چهارم اینچ می رسد تشکیل شده و دانه های درشت دانه هایی است کـه روی الک شماره ۱۶ باقی می ماند .

همانطور که گفتیم خمیر سیمان از مخلوط سیمان و آب تشکیل شده و چون به طور کامل اشباع نمی شود پس هوا نیز در آن وجود دارد .

خمیر سیمان معمولا حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد کـل حجم بتن را در بـر می گیرد که حجم مطلق سیمان معمولا بین ۷ تا ۱۵ درصد و حجم آب از ۱۴ تا ۲۱ درصد است . مقدار هوا در بتن تا حدود ۸ درصد حجم بتن تغییر می کند که البته این مقدار به اندازه درشت ترین دانه ها بستگی دارد.

از آنجا که دانه ها حدودا ۶۰ تا ۷۵ درصد بتن را شامـل می شـود انتخاب آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است . دانـه هـا باید از موادی تشکیل یافته باشند که دارای مقاومت کافی بوده و در مقابل شرایط محیطی مقاوم بـاشـنـد . کیفیت بتون تا حد زیادی به کیفیت خمیر سیمان بستگی دارد . در بتنی که به طور صحیح ساخته می شود هر یک از دانه هـا کاملا به خمیر سیمان آغشته می شود و تمامی فضای موجود بین دانه ها کاملا با خمیر سیمان پر می شود. دانه های درشت باید به حدی مصرف شـود کـه فضای خالی در بتن ایـجـاد نکند . یعنی مانع مخلوط شدن دانه های کوچکتر نشود و فضای بین دانه های درشت را دانه های متوسط پر نمایند .

مصرف دانـه هـای متوسط هم باید به حدی باشد که جای دانه های درشت را نگیرد . بتنی کـه دارای دانه بندی متعادل باشد از مقاومت بالایی برخوردار خواهد بود .

مصرف دانـه هـای ریز ، سیمان و آب هم باید به حدی باشد که کاملا اطراف کلیه ی دانه ها را آغشته نماید و فضای خالی دانه ها را بپوشاند. اگر مصرف دانه های ریز زیاد باشد بتن معایب زیر را پیدا خواهد نمود :

۱ ــ مقاومت فشاری بتون کم می شود .

۲ ــ سیمان مصرفی مورد نیاز بتن زیاد خواهد شد .

۳ ــ بتن به آب زیادی احتیاج خواهد داشت که بعد ازسخت شدن به صورت حباب های هوا در بتون باقی خواهد ماند .

علت اینکه مقاومت فشاری بتن کم می شود دلیل مستقیم با مصرف آب زیاد و سیمان زیاد دارد . چرا که هر کدام مقاومت فشاری بتن را به گونه ای کـه توضیح می دهیم کم خواهد نمود .

ــ مصرف آب زیاد : زیرا همانطور که گفته شد بعد از سخت شدن بتن ایجاد خلا در بتن می نماید و هرچه تخلخل بتن زیاد باشد مقاومت آن کمترخواهد شد . ما در هنگام ساخت بتن به دنبال دستیابی بـه یـک جسم متراکم و تـوپـر هستیم . هنگام اضافه کردن آب باید در نظر داشته باشیم کـه آب مصرفی در حدی باشد که بتن اولا براحتی جابجا شود یعنی آب باعث لغزاندن دانه های سنگی روی همدیگر شود و ثانیاً آب مورد نیاز جهت انجام فعالیت شیمیایی و هیدراتاسیون سیمان فراهم گردد .

در زیر برخی از مزایای ناشی از کاهش آب در بتن را شرح می دهیم :

۱ ــ افزایش مقاومت فشاری و خمشی

۲ ــ باعث افزایش قابلیت آب بندی بتون می گردد

۳ ــ افزایش مقاومت و پایداری بتن در مقابل عوامل جوی

۴ ــ چسبندگی بهتر بین میلگرد و بتن

پس هر اندازه آب کمتری در بتن استفاده شود بتون مرغوب تری بدست می آید به شرط آنکه بتوان آنرا به طور صحیح مخلوط و متراکم نمود .

مصرف زیاد سیمان در بتن : سیمان اگر با آب مخلوط شود فقط کار یک ماده ی چسباننده را انجام می دهد.

پس دانه های سنگی در بتن توسط سیمان به هم چسبانده می شود. این دانـه های سنگی هستند که باید مقاومت کافی در مقابل عوامل مختلف را دارا باشند.

اگر جای مواد سنگی را در بتن مواد دیگری بگیرند طبیعتاً از مقاومت بتن کاسته می شود . هنگامی که در هنگام ساخت بتون مقدار سیمان زیاد بـاشـد جـای دانـه هـای سـنگـی را اشغال خواهـد کرد در نتیجه مقاومت بتن را کـم خواهد کرد . در ثانی از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه نخواهد بـود کـه مصرف سیمان را زیاد نماییم زیرا هـزینـه ی تهیه ی دانـه های سنگی خیلی کمتر از هزینه ی تهیه ی سیمان خواهد بود.

مصرف زیاد ماسه در بتن : تقریبا تـوضیح در این بـاره مشابه توضیح مصرف زیاد سیمان خواهد بـود .

مصرف سیمان در صورتی در بتن کـم خواهـد شد کـه سطح دانـه هایی کـه سیمان می خواهد آنها را بـه همدیگـر بچسباند کـم شود و این نیز در صورتی ممکن خواهد بود که دانه بندی درشت تر باشد. هرچه دانه های سنگی درشت تر باشد مصرف سیمان نیز وماً کمتر می شود چراکه سطحی که سیمان می خواهد دانه ها را بهمدیگـر بچسباند کمتر می شود و هـرچـه مصرف ماسه در بتون زیاد شود سطح جانبی دانـه هـای بتن نسبت به حجم زیاد شده و لذا باید برای چسباندن آنها سیمان بیشتری مصرف نمود .

مخلوط کردن بتن :

مواد تشکیل دهنده ی بتن در ابتدا به طور جداگانه است که باید برای ساختن با هم مخلوط شوند . ترتیب تغذیه ی این مواد در هنگام ساخت نقش مهمی در یکنواختی بتن دارد . بـا این وجود با تغییر ترتیب تغذیه ی این مواد همچنان می توان بتن خوبی تولید کرد .

زمـان افـزودن آب تعداد دور کـل دیـگ مخلوط کـن و سرعت دوران آن باید کنترل شوند . عوامل مهم دیگر در اختلاط عبارتند از اندازه هر پیمانه نسبت به اندازه دیـگ مخلوط کـن ، زمـان مخلوط کـردن ، پیمانه کـردن و اختلاط ، طراحی و شبکه بندی دیگ و تیغه های مخلوط کن .

بتنی که تازه مخلوط می شود باید حالت نیمه پلاستیک و روانی داشته باشد . بـه گـونـه ای کـه بتوان آن را بـه راحتی شکل داد و در درون قالب قرار داد . بتن پلاستیک بتنی است کـه قابلیت خمیری دارد و شکـل پـذیـری آن مـانند خمیر خاک رس در صنعت سفالسازی است. در هنگام حمل نباید جدایی اجزا از هـم صورت گیرد . وقتی کـه بتن سخت می شود مخلوط یک نواختی از مواد متشکله بدست می دهد .

اگر پیمانکار در بدست آوردن عیار بتن مثلا بتون ۳۵۰ کوتاهی کرده باشـد و عیار کمتری بدست آورده باشد در صورتی که عیار بدست آمده ۶۰ درصد عیار اصلی باشد بـا توجه بـه نوع پروژه دستور تخریب داده نمی شـود بـلکـه جریمه تعلق می گیرد . ولی اگـر ۶۰ درصـد جواب ندهد دستور تخریب داده خواهد شد . این نکات در کتاب رواداری های مجاز کاملاً ذکر شده است.

همانطور کـه گفته شـد در کارگاه کوچک برای قالب بندی فونداسیون از آجـرهـای موجود در کارگاه استفاده می شود . حال برای اجرا و شروع بتن ریزی برای جلو گیری از خورده شدن آب بتن سطح داخلی آنها را که می باید با بتن در تماس باشد با یک ورقه ی نایلون پوشاندیم به این ترتیب از تماس مستقیم بتون بـا قـالـب آجـری جلو گیری می نماییم .

همانطور که می دانیم آجر آب بتن را خورده و درنتیجه باعث فاسد شدن آن می شود .

پـس از کنترل دقیق شبکه آرماتـوربندی اجازه ریختن بتن فونداسیون را صادرمی شود .

کارگـران از دستگاه بتن ریز استفاده نمودند و اقـدام بـه بتن ریزی کـرده . بـالای آن قسمت از قا لب ها و فونداسیون که ناگزیر به عبور و مرور می باشد تخته الـوار گذاشته تا رفت و آمد مسیر و از آسیب احتمالی به قالب جابجا شـدن احتمالی آرماتورهای فونداسیون جلوگیری به عمل آورد . قابل ذکر است کـه همواره در طول بتن ریزی یک کارگر به وسیله دستگاه ویبراتور بتون ریخته شـده در قالب را ویبره می کند تا هوای موجود در بتن را خارج کرده و از پوکی بتون جلوگیری بـه عمل آورد . البته باید دقت داشته باشیم که شیلنگ دستگاه ویبراتور همواره تقریبا عمود بر زمین و محل بتن ریزی بـاشـد . زیرا اگـر شیلنگ دستگاه ویبراتور تقریبا عمود نباشد در سطح بتن گیرکـرده و بـرای خارج کـردن آن دچار مشکل می شویم.

ویبره کردن بتن

پس از پایان عملیات بتن ریزی و با توجه به هوای منطقه و مراقبت های ویژه ای که باید بعد از بتن ریزی از بتون به عمل آید که بعد از گذشت حدودا چهار الی پنج ساعت از پایان کار به محل بتن ریزی شده آب داده شود.

این کار بـا تـوجه بــه هوای منطقه برای عمل آوری بتن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود . کار مراقبت و آب پاشی بتن چند روز به طول می انجامد.

در این مدت بتن ریخته شده به سختی لازم رسیده و البته بـرای اجـرای عملیات بعدی که نصب ستون ها بود آماده تاب و تحمل وزن ستون ها و دیوارهـا را پـیـدا کـرده بـود .